Μπήκαμε στα δύσκολα όσον αφορά την οικονομία. Υπό ευρωπαϊκή επιτήρηση από τον Ιούνιο 2010, με μία υποβάθμιση από τους S&Ρs τον Νοέμβριο 2010 και έπεται συνέχεια. Αυτό δεν είναι διόλου περίεργο. Με μια ασθμαίνουσα οικονομία που μετά βίας καταγράφει θετικό πρόσημο το 2010 (εκτιμάται σε +0,5% του ΑΕΠ), με ένα έλλειμμα που εκτιμάται σχεδόν 6% του ΑΕΠ, με συνολικό δανεισμό περίπου 62% του ΑΕΠ, ο οποίος βαίνει αυξανόμενος και με χρεωλύσια που είναι περίπου 23% των φορολογικών εισπράξεων η ανησυχία είναι κατανοητή.
Για χρόνια ακούγαμε την επωδό περί υγιούς και νευρώδους κυπριακής οικονομίας. Το οικονομικό θαύμα των δεκαετιών ’70 και ’80 εδραίωσε την αλαζονεία και τον εφησυχασμό των ’90 και 2000. Η εικόνα του δαιμόνιου Κύπριου επιχειρηματία ξεπέρασε κάθε διάσταση στον ελληνοκυπριακό εθνικό μύθο. Η συνολική σχεδόν κατάρρευση της κυπριακής βιομηχανίας δεν προκάλεσε κανένα προβληματισμό. Ούτε και η συνεχής διάψευση των οραμάτων για νέο προσανατολισμό στην κυπριακή οικονομία. Ούτε βεβαίως και η τελμάτωση των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων. Διότι το υψηλό μορφωτικό επίπεδο είναι βασική προϋπόθεση οποιασδήποτε μακροπρόθεσμης ανάκαμψης και ευπραγίας.
Σήμερα μείναμε να χάσκουμε μπροστά σε ένα δυσθεώρητο κρατικό χρέος και μια διευρυνόμενη ψαλίδα στα δημοσιονομικά. Βεβαίως τώρα έχουμε καταλάβει ότι αν αυτό συνεχιστεί θα αντιμετωπίσουμε και εμείς την ελλαδική προοπτική: δηλαδή στάση πληρωμών, χρεοκοπία του δημοσίου ή και εισροή ξένης οικονομικής βοήθειας από το ΔΝΤ ή και από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στήριξης ή και από τους Κινέζους. Με άλλα λόγια το ταξίδι των ψευδαισθήσεων έληξε… Είναι τοις πάσι γνωστό ότι η παρούσα κρίση είναι διεθνής και ξεκίνησε κάπου στην Αμερική. Είναι γνωστό ότι ξεκίνησε με το σκάσιμο της φούσκας στην αγορά ακινήτων στις ΗΠΑ. Ακολούθησαν οι επισφάλειες των τραπεζών, η καθήλωση της ιδιωτικής κατανάλωσης λόγω και του υπερδανεισμού των νοικοκυριών, οι εθνικές οικονομίες μπήκαν σε αρνητική ανάπτυξη και τελικώς η κρίση άγγιξε τα δημόσια οικονομικά. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά λίγο πολύ τα είδαμε και στην Κύπρο. Γι’ αυτό και λέγεται συχνά ότι η κρίση είναι εισαγόμενη.
Δεν σταματά όμως εδώ το ζήτημα. Βλέπουμε πριν από μερικούς μήνες την κυβέρνηση να απευθύνεται στη Βουλή για €35 εκατομμύρια κεφάλαιο κίνησης της Εurocypria διαβεβαιώνοντας ότι η εταιρεία θα ανακάμψει. Λίγο μετά τα χρήματα αυτά κατέληγαν σε τραπεζικούς πιστωτές και η εταιρεία κατέρρεε. Στις Κυπριακές Αερογραμμές μαθαίνουμε εμβρόντητοι ότι το μοντέλο Α330 που αγοράστηκε από την εταιρεία δεν βγάζει τα έξοδά του ούτε αν πετά γεμάτο! Διότι είναι σκάφος για μακρινά ταξίδια. Σε άλλο επίπεδο συζητείται έντονα ποσόν που δαπανήθηκε από το κράτος για την περίθαλψη δημόσιου αξιωματούχου. Και βεβαίως οι φήμες που διατρέχουν τας οδούς είναι ότι αυτά είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.
Για όλα αυτά φταίει η διεθνής κρίση; Σίγουρα όχι. Και αυτό αδυνατούμε να το αντιληφθούμε. Η διεθνής κρίση απλώς χαμήλωσε τη στάθμη του νερού και έφερε στην επιφάνεια τη βρομιά που υπάρχει στον πάτο. Όλοι ακούγαμε και ακούμε την έντονη φημολογία για τις λαθροχειρίες κρατικών και πολιτικών στελεχών. Και ο λαός το διαισθανόταν. Εξού και οι αρνητικές δημοσκοπήσεις για την εντιμότητα των πολιτικών. Το ανεχόμασταν πάνω-κάτω όλοι. Διότι υπήρχε «λίπος». Όλοι επωφελούνταν της οικονομικής ανάπτυξης. Αν μερικοί έτρωγαν κάτι τις παραπάνω δεν χάθηκε και ο κόσμος! Τώρα όμως τα ζωνάρια έσφιξαν. Αντί όμως να στραφούμε στις ασθενείς δομές ενός βεβαρημένου συστήματος και να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα κοιτάζουμε πώς να βελτιώσουμε τους αριθμούς. Να αυξήσουμε τον ΦΠΑ, να βάλουμε πρόσθετους φόρους στα τρόφιμα και στα φάρμακα, ευρωπαϊκά επιβαλλόμενους και μη, να φορολογήσουμε τους πολίτες, τις εταιρείες, να φορολογήσουμε και τις τράπεζες. Κάνουμε και ένα κοινωνικό φιλτράρισμα για να σηκώσουν το βάρος οι «κακοί». Ωραία! Να πληρώσουν τον λογαριασμό οι έχοντες. Τι γίνεται όμως με όλους αυτούς που δημιούργησαν τον λογαριασμό; Τι γίνεται με τη διαφθορά που φόρτωσε τα κέρδη της στον φορολογούμενο πολίτη; Τι γίνεται με τις γηρασμένες δομές που δεν μπορούν πλέον να αποδώσουν; Τι γίνεται με τις ανελαστικές δημόσιες δαπάνες που κτίστηκαν μέσα από ένα συνδυασμό πολιτικής ανεπάρκειας και ασύδοτης, ενίοτε συντεχνιακής πίεσης;
Ο αναπτυξιακός επιστήμονας Ντάνιελ Κάουφμαν κατέδειξε ότι υπάρχει στατιστική σχέση μεταξύ δημοσιονομικών ελλειμμάτων και διαφθοράς. Όσο πιο ευρεία η διαφθορά τόσο πιο μεγάλα τα δημοσιονομικά ελλείμματα. Το συμπέρασμα από όλα αυτά είναι ένα: Ρίχνοντας χρήματα (φόρους) μέσα στο σύστημα ουσιαστικά ζωογονείς και το τέρας που το κατατρώγει. Είναι λοιπόν εντελώς ανεπαρκής η λογιστική προσέγγιση του προβλήματος. Δεν φτάνει το ζύγισμα δημοσίων εσόδων και δαπανών. Χρειάζεται μια επώδυνη, ποιοτική αξιολόγηση του προβλήματος. Μια αξιολόγηση που θα οδηγήσει στον εξοβελισμό της πολιτικής διαφθοράς, στην εγκατάσταση διαφάνειας στη δημόσια λειτουργία, θα εξυγιάνει θεσμούς και ταυτόχρονα θα επιφέρει μια αναϊσορρόπηση στη σχέση κράτους και συνδικαλισμού.
Αυτό που περνούμε σήμερα δεν είναι απόρροια της διεθνούς οικονομικής κρίσης. Είναι ο παρατεταμένος ρόγχος ενός συστήματος που κλείνει τον κύκλο του και απειλεί να μας συμπαρασύρει όλους. Είναι η συνδυασμένη καταρράκωση οικονομίας, θεσμών, πολιτικής ηθικής και πολιτειακής συνείδησης.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Φιλελεύθερος", 12/12/2010